Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2015

Νομπέλ Λογοτεχνίας 2015 στην Σβετλάνα Αλεξίεβιτς

'Ενα Νομπέλ Λογοτεχνίας κατά της ανελευθερίας

ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς ανανεώνει με τη βράβευσή της το ενδιαφέρον για την «τεκμηριωτική» λογοτεχνία.
ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
Με μία εξωστρεφή και ευανάγνωστη επιλογή για το φετινό Νομπέλ Λογοτεχνίας, η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε το όνομα της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς. Η 67χρονη Σβετλάνα Αλεξίεβιτς από τη Λευκορωσία (όπου ζει ως αντικαθεστωτική) ήταν ένα από τα φαβορί και στο όνομά της είχαν επενδυθεί προσδοκίες για μία επιλογή που θα ανανέωνε τον θεσμό τόσο ως προς τη στόχευση όσο και ως προς την ουσία.
Από χθες μαζί με το όνομα της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς είναι στο προσκήνιο και το ευρωπαϊκό πρόβλημα της Λευκορωσίας, που είναι η πιο ανελεύθερη χώρα στην Ευρώπη. Το όνομα «Σβετλάνα Αλεξίεβιτς» κέρδισε εκατοντάδες χιλιάδες χτυπήματα στο Google, λίγο μετά την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας στις 2 μ.μ. (ώρα Ελλάδος), που χαρακτήρισε το συγγραφικό έργο της «μνημείο υπέρ όσων παλεύουν και υποφέρουν στην εποχή μας». Η επιλογή υπέρ της Λευκορωσίδας συγγραφέως, εκτός από τη διεθνοποίηση της κατάστασης που επικρατεί επί πολλά χρόνια στη Λευκορωσία, φέρνει στο προσκήνιο και τη λεγόμενη «τεκμηριωτική» λογοτεχνία, διευρύνοντας και εμπλουτίζοντας τη δεξαμενή επιλογών. Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, μεταφρασμένη σε πολλές γλώσσες (και στα ελληνικά) και στιγματισμένη στην πατρίδα της, εκπροσωπεί το υβριδικό είδος ανάμεσα στη λογοτεχνία, το ρεπορτάζ και την έρευνα, συγκλίνοντας σε μία αφηγηματική μαρτυρία, οργανώνοντας θραύσματα μνήμης και προφορικών καταθέσεων με τη διάνοιξη σιωπηλών κεφαλαίων της ιστορίας.
Κατά μία έννοια είναι σύγχρονος εκπρόσωπος ενός παραπόταμου της λογοτεχνίας που στον 20ό αιώνα βρήκε εκφραστές όπως τον Ερνεστ Χέμινγουέι και τον Ρίτσαρντ Καπισίνσκι (ακόμη και την Οριάνα Φαλάτσι). Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς με την εντελώς προσωπική τεχνική και γραφή συμβολίζει στις μέρες μας την ανάγκη διάρρηξης της παλαιοσοβιετικής μυστικοπάθειας.
Το 1989, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της «Οι μολυβένιοι στρατιώτες» (μεταφρασμένο και στα ελληνικά, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες) τη σκληρή αλήθεια για την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως.
Το 1993, η Αλεξίεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της «Γοητευμένοι από τον θάνατο», με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τσερνόμπιλ – Ενα χρονικό του μέλλοντος» (μεταφρασμένο και στα ελληνικά, εκδ. Περίπλους), που περιλαμβάνει μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφεύς περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη.
Η ίδια η Αλεξίεβτς λέει πως προχωράει τις έρευνές της μέσα από μία δική εκμαιευτική μέθοδο, ζητώντας από τους ανθρώπους που επιλέγει να ρωτήσει να της μιλήσουν για τη ζωή τους και τα συναισθήματά τους.
Εχει ασκήσει δριμύτατη κριτική τόσο στο καθεστώς της πατρίδας της όσο και σε εκείνο του Πούτιν. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους, έλεγαν χθες ανακουφισμένοι οι υποστηρικτές της στη Λευκορωσία. Το θέμα που την απασχολεί και διατρέχει όλα τα βιβλία της ως κοινός άξονας είναι η ανθρώπινη τραγωδία. Επί της ουσίας γράφει μη-λογοτεχνικά βιβλία αλλά τα βιβλία της διαβάζονται σαν λογοτεχνία. Εχει μεγάλη δύναμη ως μια φωνή φιλελεύθερη και ουμανιστική. Πηγή
*
**

Στην Σβετλάνα Αλεξίεβιτς το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2015

Στην Σβετλάνα Αλεξίεβιτς το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2015
Η Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στην Ουκρανία, αλλά μεγάλωσε στην Λευκορωσία   (Φωτογραφία:  Reuters )

Στοκχόλμη
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, συγγραφέας και δημοσιογράφος από την Λευκορωσία, είναι η νικήτρια του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015, όπως ανακοίνωσε η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών.

Στην ανακοίνωση της Ακαδημίας αναφέρεται ότι το Νόμπελ τής απονέμεται «για τα πολυφωνικά της γραπτά, ένα μνημείο στον πόνο και το κουράγιο στην εποχή μας».

Το έργο της 67χρονης βασίζεται στη σύνθεση υπομονετικά συγκεντρωμένων μαρτυριών και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και εκδοθεί σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το τελευταίο της βιβλίο μεταφρασμένο στα γαλλικά, Το Τέλος του Κόκκινου Ανθρώπου ή Εποχή του Τέλους των Ψευδαισθήσεων, τιμήθηκε με το βραβείο δοκιμίου Medicis 2013.

Η συγγραφέας συνθέτει σε αυτό, 20 χρόνια μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, ένα αμείλικτο πορτρέτο του homo sovieticus.

«
Τον γνωρίζω αυτόν τον Κόκκινο Ανθρωπο, είμαι εγώ, οι άνθρωποι που με περιστοιχίζουν, οι γονείς μου» δήλωνε στο περιοδικό Ogoniok το 2013.

«Ο κόκκινος άνθρωπος δεν έχει εξαφανιστεί. Ο αποχαιρετισμός θα είναι πολύ μακροχρόνιος» έλεγε σε συνέντευξή στο Μινσκ.

«Σήμερα, η Ουκρανία είναι παράδειγμα για όλους. Η επιθυμία για την πλήρη ρήξη με το παρελθόν αξίζει σεβασμού» έλεγε φοβούμενη τις συνέπειες της πολυαίμακτης σύρραξης στην Ουκρανία.

«Πιστεύω ότι η (σοβιετική) Αυτοκρατορία δεν έχει εξαφανιστεί. Και προσωπικά, έχω την αίσθηση ότι δεν θα εξαφανιστεί εάν δεν χυθεί αίμα.»

Γεννημένη στο 1948 στη δυτική Ουκρανία, απόφοιτος της σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Μινσκ, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς εργάστηκε τη δεκαετία του 1970 στην εφημερίδα Selskaia Gazeta, την εφημερίδα των σοβιετικών κολχόζνικων.

Τότε ξεκίνησε να μαγνητοφωνεί μαρτυρίες γυναικών που είχαν πολεμήσει κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Με βάση αυτές θα γράψει το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο Ο Πόλεμος δεν έχει Πρόσωπο Γυναίκας.

«Όλα όσα ξέραμε για τον πόλεμο τα είχαν διηγηθεί άνδρες. Γιατί οι γυναίκες που έχουν τόσο καλά κρατήσει τη θέση τους σε αυτόν τον ανδρικό κόσμο δεν έχουν πει ποτέ τη δική τους ιστορία, δεν έχουν εκφράσει τα λόγια και τα συναισθήματά τους;» αναρωτιόταν τότε.

Το βιβλίο επικρίθηκε διότι «διέλυε την ηρωική εικόνα της σοβιετικής γυναίκας», δεν εκδόθηκε παρά το 1985 κατά την εποχή της Περεστρόικα και την έκανε αμέσως γνωστή στη Σοβιετική Ενωση και στο εξωτερικό.

Εκτοτε, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς χρησιμοποίησε τον ίδιο τρόπο για τη συγγραφή των μυθιστορημάτων της που ανήκουν στην τεκμηριωτική πεζογραφία, συλλέγοντας επί χρόνια μαρτυρίες ανθρώπων που είχαν ζήσει συγκλονιστικές εμπειρίες, είτε επρόκειτο για σοβιετικούς στρατιώτες που επέστρεφαν από το Αφγανιστάν (Μολυβένιοι Στρατιώτες) ή ανθρώπους που είχαν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας (Γοητευμένοι από τον Θάνατο).

«Ζούμε μαζί θύτες και θύματα. Τους θύτες δύσκολα τους βρίσκουμε. Τα θύματα, είναι η κοινωνία μας, είναι πάρα πολλά» λέει η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Μετά την πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986, εργάζεται για περισσότερα από δέκα χρόνια για το Τσερνόμπιλ: Ενα Χρονικό του Μέλλοντος, ένα συγκλονιστικό βιβλίο που βασίζεται στις μαρτυρίες των χιλιάδων ανθρώπων που εργάστηκαν μετά την τραγωδία για τη διευθέτηση του χώρου και το σφράγισμα του πυρηνικού σταθμού.

Το βιβλίο αυτό είναι απαγορευμένο στη Λευκορωσία, μία από τις περισσότερο πληγείσες χώρες, όπου το θέμα αποτελεί ταμπού.

Τα βιβλία της είναι απόντα από τα ράφια των βιβλιοπωλείων της Λευκορωσίας, διότι «δεν αρέσουν» στον Αλεξάντρ Λουκασένκο, τον πρόεδρο της χώρας.

«Ζούμε σε δικτατορία, αντιφρονούντες είναι στις φυλακές, η κοινωνία φοβάται και ταυτόχρονα είναι μία χυδαία καταναλωτική κοινωνία, οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική. Είναι μια κακή εποχή» έλεγε το 2013 στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ/Γαλλικό

***

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στη Σβετλάνα Αλεξίεβιτς. Η βράβευση μιας θαρραλέας γυναίκας

Την ανακοίνωση για το Νόμπελ Λογοτεχνίας έκανε το μεσημέρι της Πέμπτης 8 Οκτωβρίου, η μόνιμη γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας, Σάρα Ντάνιους. Κανένας άλλος συγγραφέας δεν έχει αποτυπώσει τόσο τεμκηριωμένα τη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς τιμήθηκε με τον Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015, όπως ανακοίνωσε η Σουηδική Ακαδημία.
ADVERTISEMENT
Υποψήφιοι ήταν επίσης ο Αμερικανός Φίλιπ Ρόθ, ο Γιαπωνέζος Χαρούκι Μουρακάμι, ο Νορβηγός Γιον Φόσε, η Αμερικανίδα Τζόϋς Οουτς, ο Αυστριακός Πέτερ  Χάντκε, ο Ισραηλινός Άμος Οζ και ο Τζον Μπάνβιλ.
Η 67χρονη σήμερα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς θεωρείται από πολλούς ως μία από τις μεγαλύτερες χρονογράφους της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Το 2013 άλλωστε, τιμήθηκε για αυτό το έργο της, με το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών εκδοτών.
Σε ό,τι αφορά τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής της, έχει κάνει αμέτρητες συνεντεύξεις προσώπων που εμπλουτίζουν τα βιβλία της. Όλα σχεδόν τα έργα της περιστρέφονται γύρω από την καθημερινότητα στην Σοβιετική Ένωση.
Το βιβλίο της με τίτλο "‘Η εποχή του second hand", αναφέρεται στους κατοίκους της της πρώην ΕΣΣΔ, που εκφράζουν τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες τους για μια πιο ελεύθερη κοινωνία μετά τη διάλυση της Ένωσης.
Για την συγγραφή του έργου της χρειάστηκε να γυρίσει στην πατρίδα της ύστερα από 16 χρόνια εξορίας για να πάρει συνεντεύξεις από τους απλούς πολίτες.

Το βιογραφικό της:

Γεννήθηκε το 1948 στο Ivano-Frankovsk της Ουκρανίας και μεγάλωσε στη Λευκορωσία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, είναι τα βιβλία μαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας.
Το πρώτο της βιβλίο, "Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας" (1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τελευταίοι Μάρτυρες", στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1989, η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της "Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες" τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή "άγνωστο" πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως.
Το 1993 η Αλεξίεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της "Γοητευμένοι από τον θάνατο", με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τσερνόμπιλ - Ένα χρονικό του μέλλοντος", που περιλαμβάνει μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφεύς περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της υγείας της και της ζωής της.
Τα βιβλία της κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε δεκάδες χώρες, όχι όμως και στην πατρίδα της, όπου η ίδια είναι στιγματισμένη ως αντικαθεστωτική. Από τον Οκτώβριο του 2000 ζει κάποιες περιόδους στην Ποντεντέρα, πόλη-άσυλο λογοτεχνών στην Τοσκάνη.
Τα περισσότερα από τα βιβλία της διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση ενώ η ίδια, πριν λάβει το Νόμπελ, τιμήθηκε για τα έργα της με πλήθος διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας "για αμοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998", το γαλλικό Βραβείο "Μάρτυρας του Κόσμου - 1999", το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερμανίας.
Περισσότερα: Νόμπελ

Δεν υπάρχουν σχόλια: